Fysiek domein

We versterken onze positie op het gebied van klimaatadaptatie en dragen daarmee bij aan een leefbare en economisch krachtige delta

Gemeente Zwolle ligt in de delta van de IJssel en Vecht. Onze delta is kwetsbaar voor klimaatverandering. De uitdaging is om onze delta weerbaar en veerkrachtig te maken tegen hogere waterpeilen en extreem weer (stortbuien, droogte, hitte) en op de langere termijn tegen de gevolgen van zeespiegelstijging en het smelten van de gletsjers die onze rivieren voeden.

We werken volgens 2 sporen die elkaar aanvullen:

Spoor 1: Ruimtelijke Adaptatie en Water & Bodem Sturend (WaBOS)
Door onze stad anders in te richten kunnen we ons weerbaar maken tegen klimaatverandering. Bij ruimtelijke aanpassingen kun je bijvoorbeeld denken aan een woonwijk als onderdeel van een robuust groenblauw netwerk in en om de stad met overloopgebieden voor overstroming, extra berging om hoosbuien op te vangen en ingrepen om water vast te houden voor droge perioden. Op wijk- en buurtniveau gaat het dan om bijvoorbeeld woningen op palen of verhogingen (terpen), het vasthouden van water in regentonnen en de bodem (sponswerking), het toevoegen van groen om koele plekken te creëren ter voorkoming van hittestress of het hoger plaatsen van elektriciteitspunten en waardevolle (bedrijfs-) goederen.
Door wijk-, stad en regioniveau vanuit systeemniveau te benaderen en met elkaar te verbinden worden we als stad weerbaarder om extremer weer en grotere/kleinere rivierafvoeren in de toekomst op te vangen.

Mondiaal gezien is de IJssel-Vechtdelta, met nagenoeg alle landschappen en
klimaatvraagstukken van Nederland in één gebied, een miniatuurdelta. Een delta waarin we komende jaren een groeiopgave realiseren met als uitdaging de opgave naar de toekomst niet te vergroten (niet afwentelen)  En een delta waarin we verwachten dat op termijn het watersysteem verandert vanwege klimaatverandering en keuzes vanuit het Rijk voor het landelijk watersysteem. De miljarden investeringen in o.a. woningbouw, mobiliteit, energie van de komende decennia, zien we als een kans om in het hier en nu te werken aan een toekomstperspectief voor toekomstige generaties in Zwolle, inclusief de bestaande stad. Uitgangspunten zijn niet afwentelen in tijd en plek, zoveel mogelijk functiecombinatie (gelet op de ‘strijd’ om ruimte) en gebiedseigen oplossingen. Het toepassen van de principes van ‘Water&Bodem sturend (WaBoS)’ en NOVEX-gebied ‘klimaatbestendige groeiregio Zwolle’ is nodig om te voorkomen dat we de opgave naar de toekomst vergroten én medewerking behouden van Rijk, Provincie en waterschap om onze ruimtelijke opgaven van de komende decennia te realiseren. De kennis en innovatieve producten die anders bouwen, ontwikkelen en beheren opleveren dragen bij aan bredere opgaven zoals sociale innovatie, duurzame economische ontwikkeling en een slimme samenleving.

Hoe sneller we de ruimtelijke inrichting aanpassen aan het nieuwe klimaat (adaptatie), hoe minder kwetsbaar we zijn voor (imago)schade. Daarbij hoort ook het lef om te zeggen ‘dat kan hier niet’ of ‘dit kan niet meer op deze manier’. Dat zijn we aan de bewoners van (toekomstig) Zwolle verplicht.

We werken conform het principe van een meerlaagsveiligheidsbenadering. Het concept ‘meerlaagsveiligheid’ is voor het eerst beschreven in het Nationaal Waterplan van 2009.
Laag 1: Preventie: Door dijken, duinen en waterkeringen te versterken, wordt de kans op overstromingen verkleind.
Laag 2: Gevolgbeperking: Door slimme maatregelen in de ruimtelijke inrichting kun je de gevolgen van een overstroming beperken.
Laag 3: Crisisbeheersing: Door crisisbeheersing kun je het aantal slachtoffers als gevolg van een overstroming beperken.

Vanuit onze (wettelijke) publieke taak richten we ons op een klimaatbestendige inrichting van Zwolle en een robuust watersysteem. Daarvoor is samenwerking nodig,  we zijn immers onderdeel van een groter regionaal en nationaal systeem. Met de verbinding tussen het lokale/regionale watersysteem en de wisselwerking met ruimte, onderscheidt de regio Zwolle zich. Dit is de basis voor de status van NOVI/NOVEX en  langjarige samenwerking met het Rijk op de grote ruimtelijke opgaven, zoals de woningbouw, mobiliteit en economie. Zo werken we, bijv. binnen NOVEX, samen met Waterschap, Rijk, Provincie en andere partners binnen de Regio Zwolle aan een klimaat robuuste, veerkrachtige regio, waarin het ook op termijn prettig wonen en werken is. Het Rijksbeleid, zoals water en bodem sturend en het Deltaprogramma brengen wordt in Regio Zwolle in de praktijk gebracht, waardoor we in staat zijn invloed uit te oefenen op landelijk programma’s en bekend staan als koploper. Deze samenwerking is van belang, omdat vanuit het Rijk meer regie wordt gepakt en regels  worden opgesteld over waar en hoe te bouwen. Door WaBoS nu al toe toe te passen en te blijven innoveren en vernieuwen in hoe we bouwen en ontwikkelen in samenhang met het watersysteem en de ondergrond, laten we zien dat we de ‘klimaatbestendige groeiregio’ zijn en blijven. Zo blijven we de van bovenaf opgelegde regelgeving voor en ondersteunt WaBoS gebiedsontwikkelingen en de versnelling van de woningbouw, in plaats van dat het randvoorwaardelijk wordt opgelegd en vertragend gaat werken.
We creëren hiermee kansen in plaats van problemen.

Spoor 2: Brede klimaatadaptatie  
Ons aanpassingsvermogen (adaptatiekracht) gaat echter verder dan de ruimtelijke aanpassing van onze Gemeente en delta. Het gaat bijvoorbeeld ook om een actieve samenleving die onderdeel is van de klimaatopgave en waar draagvlak is opgebouwd voor (moeilijke) keuzes die gemaakt moeten worden op het gebied van aanpassingen in de stad en voor aanpassing van ons gedrag. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het terugdringen van ons drinkwaterverbruik.

Om dit te kunnen doen hebben we een slimme samenwerking nodig tussen overheden, onderzoekers, onderwijsinstellingen, ondernemers en maatschappelijke (bewoners-) initiatieven. Dat vraagt om een motiverende en betrouwbare overheid die uitdaagt, open staat en faciliteert. Deze overheidsrol gaat verder dan het uitvoeren van (wettelijke) publieke taken. Een voorbeeld is het Team Klimaat Actief dat bewonersinitiatieven aanjaagt en faciliteert, zodat tuinen en straten groener, gezonder en klimaatbestendiger worden, bewoners meer invloed hebben op hun directe omgeving en elkaar daarin vinden. De Climate Campus beoogt het vergroten en benutten van innovatie- en implementatiekracht. Uit deze netwerksamenwerking is bijvoorbeeld een dynamische regionale kennisagenda voor klimaatadaptatie ontwikkeld. Aan deze vraagstukken werken scholieren, studenten en onderzoekers. Samen met de creatieve sector wordt de "Sense of Place" versterkt: het bewustzijn van onze kwetsbare plek in de delta, onze historie en identiteit die samenhangt met deze plek.

Samen met regiopartners en kennisinstituten verkennen we diverse scenario’s en de lange termijn. Op basis daarvan bepalen we mogelijke “adaptatiepaden”, die we vertalen naar robuuste (no-regret) maatregelen, welke kunnen worden gebruikt bij  ruimtelijke ontwikkelingen en beheer. Met de ontwikkeling en groei van Zwolle gaan grote investeringen gepaard. Deze worden integraal benut om Gemeente Zwolle stukje voor stukje klimaatbestendiger te maken.

Onze proactieve en brede aanpak heeft ertoe geleid dat Zwolle een koploperpositie heeft verworven. Die willen we behouden en inzetten om onze slagkracht te vergroten en klimaatadaptatie te versnellen en te verzilveren. Immers, deze koploperpositie trekt geld, kennis en talent aan, waarmee we kunnen blijven innoveren, inspireren en onze opgaven realiseren.
Om onze doelen waar te kunnen maken is het nodig dat wij:

• Onze stad in de delta klimaat robuust maken:
  • Implementeren en actueel houden van de Zwolse Adaptatie Strategie (in samenwerking met Beheer)
  • Samenwerken met Rijk, Provincie, waterschap en Regio Zwolle aan een robuust watersysteem en klimaatbestendige ruimtelijke inrichting.
  • Het natuurlijk water- en bodemsysteem sturend laten zijn bij ruimtelijke ontwikkelingen.
  • De kansen die zich nú voordoen (ontwikkelingen, investeringen, samenwerking met andere beleidsvelden) benutten om Zwolle klimaatbestendiger te maken en het stedelijk watersysteem robuuster te maken.
• Onze (gezamenlijke) slagkracht vergroten:
  • De koploperpositie van Zwolle op het gebied van klimaatadaptatie behouden en benutten om geld, kennis en talent aan te trekken en te kunnen blijven innoveren, inspireren en  onze complexe opgave(n) realiseren (denkkracht én uitvoeringskracht)
  • Samenwerken met inwoners, ondernemers, overheden, maatschappelijke organisaties, onderzoekers en onderwijsinstellingen
  • Gemeenschap en professionals motiveren, uitdagen en faciliteren.
  • Actief klimaatadaptatie integreren in economie en arbeidsmarkt, mobiliteit, wonen, energietransitie, digitalisering, Innovatiedistrict Spoorzone, kunst & cultuur, duurzaamheid etc.,

We verweven klimaatadaptatie in alle activiteiten van de gemeente en dragen daarmee bij aan een leefbare en economisch krachtige stad in de delta, zodanig dat:

• Uitvoering wordt gegeven aan de strategie voor klimaatadaptatie
• Water en bodem sturend is voor ruimtelijke ontwikkelingen
• Ons Zwolse beleid en uitvoering voor water en klimaat een logisch en samenhangend geheel vormt met de regionale en landelijke watersystemen en ontwikkelingen
• We inzetten op meerlaagsveiligheid om de impact van overstromingen te beperken.
• Investeringen in de stad bijdragen aan een klimaatbestendige inrichting van de stad en een robuust watersysteem.
• Invulling gegeven wordt aan onze gemeentelijke rol als motivator en facilitator (in aanvulling op onze (wettelijke) publieke taken)
• Onze koploperpositie wordt benut en behouden
• Innovatie- en implementatiekracht van samenleving en professionals wordt versterkt en benut
• Benodigde kennis wordt ontwikkeld en gedeeld
• Samenwerking met andere overheden, gemeenschap en professionals wordt bevorderd
• "Sense of Place" wordt versterkt
• Klimaatadaptatie zichtbaarder wordt in de stad / gemeenschap
• We niemand achter laten (inclusiviteit)
• Pilotprojecten worden uitgevoerd, de bestaande stad klimaatbestendig wordt ingericht, beheerd en onderhouden en lopende projecten zo klimaatbestendig mogelijk worden uitgevoerd.
• Op gebieds- en systeemniveau gewerkt wordt aan klimaatadaptatie.
• Nieuw helpt bestaand
• We Rijks en Regiobeleid voorblijven om te voorkomen dat zij vertragend gaan werken voor de ruimtelijke en economische dynamiek.

Om onze ambitie waar te kunnen maken is het nodig dat wij:
Onze stad in de delta klimaatrobuust (spoor Ruimtelijke Adaptatie) maken.
We geven uitvoering aan de Zwolse Adaptatie Strategie (in samenwerking met Beheer)

• Werken aan een robuust regionaal watersysteem samen met waterschap, buurgemeenten en Provincie.
• Realisatie van het stedelijk groenblauw netwerk
• Toepassen van de ontwerpprincipes van de Regionale Quick Scan en uitgangspunten van de verstedelijkingsstrategie in gebiedsontwikkelingen en projecten
• Vergroten van de sponswerking op wijk- en perceelsniveau
• Actualiseren van de Zwolse Adaptatie Strategie

Aanvullen en actueel houden van Zwols beleid voor klimaatadaptatie en water:

• Opstellen en implementeren van een hitteplan
• Opstellen en uitvoeren van een monitoringsstrategie
• Uitwerken van concreet beleid voor Meerlaagsveiligheid en buitendijks bouwen (binnenstad + Zwartewater).

Vertaling van Rijksbeleid water- en bodem sturend naar gemeentelijk beleid (o.a. borgen in de omgevingsvisie)

• Uitvoeren van scenariostudies voor het verkennen van kantelpunten adaptatiepaden en robuuste maatregelen
• Uitvoeren van nieuwe “stresstesten”
• Klimaatkansenkaarten uitbreiden met informatie over waterveiligheid, hitte en droogte (in aanvulling op het landelijk systeem)

Samenwerken met Rijk, Provincie, waterschap en Regio Zwolle aan een robuust watersysteem en klimaatbestendige ruimtelijke inrichting.

• Deelname, advisering en belangen behartigen in het proces voor de ontwikkeling van de regionale Sponsstrategie, met als doel een toekomstbestendig regionaal watersysteem in verbinding met ruimtelijke inrichting en landgebruik (uitgangspunt: schade en risico’s minimaliseren).
• Deelname,  advisering en belangen behartigen in Nationale Deltaprogramma’s met uitvoeringsprogramma’s en Nationale Adaptatie Strategie, zodat op landelijk systeem niveau gunstige keuzen worden gemaakt voor het watersysteem in verbinding met inrichting
• Deelname aan relevante samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld RIVUS, Netherlands Water Partnership

De kansen die zich nú voordoen (ontwikkelingen, investeringen, andere beleidsvelden) benutten om Zwolle klimaatbestendiger te maken en het stedelijk én regionaal watersysteem robuuster te maken.

• Toepassen en borging van klimaatadaptatie / water in ruimtelijke ontwikkelingen, gebiedsontwikkelingen, projecten en ruimtelijke opgaven zoals woningbouwopgave, mobiliteit en energietransitie.

Onze (gezamenlijke) slagkracht (Spoor brede klimaatadaptatie) vergroten:
De koploperpositie van Zwolle op het gebied van klimaat- en ruimtelijke adaptatie behouden en benutten om in het hier en nu te werken aan een toekomstperspectief voor Zwolle als stad in de delta en geld, kennis en talent aan te trekken om te kunnen blijven innoveren, inspireren en realiseren van  onze complexe opgave(n).

• (regio) Zwolle inzetten als proeftuin voor klimaatadaptatie (bijvoorbeeld NOVEX)
• Benutten van (Europese) subsidies voor innovatieve projecten
• Etaleren van (regio) Zwolle als voorbeeldstad / regio

Samenwerking versterken van overheden, inwoners, ondernemers, onderzoekers en onderwijsinstellingen om innovatie- en implementatiekracht te versterken en benutten:

• Door ontwikkelen Climate Campus o.a. door uitvoering LIFE IP project

Gemeenschap en professionals motiveren, uitdagen en faciliteren.

• Aanjagen en faciliteren van bewonersinitiatieven via Team Klimaat Actief
• Deelname aan proces Burgerberaad
• Ontwikkelen van een gezamenlijk “hoopvol perspectief” voor een klimaat robuuste en toekomstbestendige stad
• Versterken van “Sense of Place”, in samenwerking met de creatieve sector, bijvoorbeeld door middel van een “city game” en podwalks over klimaat en water
• Citizen Science projecten, zoals bijvoorbeeld Senshagen, Pientere Tuinen en Natte Voetenkaart
• Input voor scholieren- en studentenopdrachten, bv. hackathons voor het thema klimaat(adaptatie) en water

Actief verbinden van klimaatadaptatie aan economie en arbeidsmarkt, digitalisering, innovatiedistrict Spoorzone, kunst & cultuur, duurzaamheid etc.

• Haalbaarheidsstudie en (uitwerking) businesscase voor een “bezoekerscentrum” met voorbeeldhuis en -tuin voor inwoners, een “klimaatexperience” en “innovatiecluster” op Innovatiedistrict Spoorzone
• Ontwikkelen van toepassingen voor de digital twin, bijvoorbeeld voor het gezamenlijk ontwerpen van leefstraten met inwoners (in samenwerking met ontwerpers en beheer)
• Deelname aan de ontwikkeling van een “digital delta twin” voor modelleren, simuleren en visualiseren van het water & bodemsysteem, klimaatscenario’s, maatregelen, etc.
• Input leveren voor thema klimaatadaptatie in de strategische samenwerking met UTwente en Hogeschool Windesheim
• Benutten van evenementen zoals PROTO, IJsselbiënnale om bezoekers kennis te laten maken met de opgaven van klimaatadaptatie en water

Als onderdeel van de begroting 2024 wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met:

• incidenteel bestedingsvoorstel 18 “NOVEX-regio Zwolle / programma Stedelijk Zwolle”
• incidenteel bestedingsvoorstel 35 “Ruimte en Economie- basis op orde” en
• incidenteel bestedingsvoorstel 37 “Klimaatadaptatie”.

Doel 6.4.4 Klimaat

• In 2024 maken we nog gebruik van het krediet “LIFE IP”.
• Voor 2024 is incidenteel € 639.400,- beschikbaar gesteld, waarvan € 139.400,- capaciteit beleid en € 500.000,- voor verdere uitvoering van de activiteiten.
• De beschikbare middelen voor klimaatadaptatie en waterveiligheid voor 2024 worden verdeeld over de sporen “Ruimtelijke adaptatie en water&bodem sturend” en “Brede klimaatadaptatie” (muv middelen voor LIFE IP).
• Uitgangspunt voor de verdeling is 40% “Ruimtelijke adaptatie en water&bodem sturend” en 60% “Brede klimaatadaptatie”.
• Rechtstreekse advisering in projecten, inclusief het hoogwater-beschermingsprogramma wordt gefinancierd uit betreffende projecten.
• Op dit moment zijn 3 subsidie aanvragen in de maak: Interreg North Sea Region, Interreg North West Europe en een nieuwe Regiodeal.

Vastgestelde mutaties:

HWBP Plankosten

Waterneutraal Zwolle-Noord

Klimaatbestendige Azaleapark

Klimaatadaptie 2021 e.v.

LIFE IP

Regiodeal Climate-Campus

Gebiedsontw IJssel-Vechtdelta

Interreg project Catch

Voorgestelde mutaties:

Klimaatadaptie 2021 e.v.

Krediet

Krediet